Polen: EU-wetgeving gedeeltelijk onverenigbaar met Poolse grondwet

Volgens het Poolse Grondwettelijk Hof zijn sommige EU-wetten in strijd met de Poolse grondwet. De uitspraak kan het geschil tussen Warschau en Brussel over de hervorming van de Poolse rechterlijke macht verder op scherp zetten.

Het Poolse Constitutionele Hof heeft geoordeeld dat sommige wetten van de Europese Unie in strijd zijn met de Poolse grondwet. De rechtbank in Warschau zei dat dit betrekking had op bepalingen uit de EU-Verdragen en uitspraken van Europese rechtbanken. Twee rechters van het Hof waren het oneens met het meerderheidsstandpunt van het panel.

"De poging van het Europees Hof van Justitie om zich te mengen in de Poolse rechterlijke macht is in strijd met (...) de regel van de suprematie van de Grondwet en de regel dat de soevereiniteit in het proces van Europese integratie behouden moet blijven," oordeelden de rechters.

Regeringsleider heeft uitspraak Europees Hof van Justitie laten beoordelen
De zaak dieper in op de vraag of bepalingen uit de EU-Verdragen, die de Europese Commissie gebruikt om haar recht op inspraak in rechtsstaatkwesties te rechtvaardigen, verenigbaar zijn met de Poolse grondwet.

Regeringsleider Mateusz Morawiecki had het Poolse Grondwettelijk Hof verzocht een arrest van het Europees Hof van Justitie van 2 maart 2021 te herzien. In het arrest hadden de hoogste EU-rechters verklaard dat het EU-recht de lidstaten kan dwingen individuele bepalingen in de nationale wetgeving buiten beschouwing te laten, zelfs als het om grondwettelijk recht gaat. Dit zou betekenen dat het Hof Polen zou kunnen dwingen delen van de omstreden justitiële hervorming van de nationaal-conservatieve PiS-regering in te trekken.

Rechters benadrukken de soevereiniteit van Polen
De Poolse constitutionele rechters hadden hier echter grote twijfels over. In hun uitspraak verklaarden zij dat het EU-lidmaatschap van het land en de ondertekening van de EU-verdragen niet betekende dat de EU-rechtbanken de hoogste juridische autoriteit zouden krijgen en dat Polen zijn soevereiniteit aan de EU zou afstaan.

Julia Przylebska, het hoofd van het Poolse Grondwettelijk Hof en een naaste vertrouweling van PiS-leider Jaroslaw Kaczynski, beschuldigt de EU van het overschrijden van haar bevoegdheden. "De EU-instellingen handelen buiten de grenzen van de bevoegdheid die hun door Polen is toegekend," zei Przylebska bij het uitspreken van het vonnis.

EU twijfelt aan onafhankelijkheid van het Pools Grondwettelijk Hof
Brussel beschuldigt op haar beurt de regering in Warschau de onafhankelijkheid van de rechtbanken en de scheiding der machten te ondermijnen. Concreet gaat het onder andere om een tuchtkamer voor rechters, die in 2018 is ingevoerd. Critici beschouwen het orgaan als politiek niet onafhankelijk. Ook de onafhankelijkheid van de constitutionele rechters zelf is als gevolg van de justitiële hervormingen in het geding.

De EU-Commissie heeft al verschillende inbreukprocedures ingeleid tegen de regering in Warschau vanwege de Poolse justitiële hervormingen en heeft hiertoe rechtszaken aangespannen bij het Europees Hof van Justitie (EHvJ).

De EU-Commissie heeft "met bezorgdheid" gereageerd op de uitspraak van het Poolse Constitutionele Hof. Brussel zal "alle middelen aanwenden" om ervoor te zorgen dat de EU-wetgeving in Polen wordt nageleefd, zei EU-commissaris voor Justitie Didier Reynders. Het beginsel dat het EU-recht voorrang heeft op het nationale recht, alsmede het bindende karakter van de beslissingen van de rechterlijke macht van de EU, staan centraal in het bondgenootschap.