Opleiding tot arbeidsongeschiktheid? Open brief

In 2015 is de participatiewet ingegaan. De overheid wil dat iedereen meedoet. Maar wat houdt dit in? Er is veel discussie over hoe men mensen ‘met een afstand tot de arbeidsmarkt’ kan helpen een plek te vinden in de maatschappij. Echter de belangrijkste vraag mis ik nog. Hoe komt het dat mensen arbeidsgehandicapt raken?

Als insider weet ik dat dit proces zich vaak al in de jeugd voltrekt. Steeds meer kinderen krijgen diagnoses als ‘autisme’, ‘ADHD’ of ‘ODD’. Zo’n diagnose is vaak een glijbaan naar het speciaal onderwijs en een leven met weinig kansen.(1) ‘Van alle kinderen die speciaal onderwijs volgen komt 55 procent in de Wajong terecht, de arbeidsongeschiktheidsuitkering voor jongeren. Slechts een miniem percentage vindt ooit een normale baan.’

Ik heb zes jaar op een cluster 4 school gezeten, een school voor Zeer Moeilijk Opvoedbare Kinderen, waar men me zo laag mogelijk probeerde neer te zetten. Ik zou het zwaarst autistisch van de klas zijn en mijn leven afhankelijk zijn ‘zorg’. (2)

Op een gegeven moment was ik ook de enige van de klas die nog met een taxi-busje gebracht en gehaald moest worden. Deze afhankelijkheid hielden ze in stand. Weliswaar was er via de school een cursus zelfstandig reizen, maar daar heb ik niet aan mee mogen doen, omdat bij ons thuis het Persoonsgebonden budget nog niet rond was. Ik wist niet eens dat er z’n cursus was! Dat hoorde ik pas achteraf. Ik ben zelfs ingeschreven voor 24-uurszorg. Nog een duw naar beneden, want dit was veel te zwaar geschud. Ik had vooral begeleiding nodig om vaardigheden en zelfredzaamheid te leren. Ik wilde helemaal niet beschermd wonen, afgesloten van de maatschappij.

Achteraf kwam ik erachter dat scholen meer subsidie krijgen, naarmate een leerling een zwaardere indicatie heeft. (3) “Voor een kind zonder labels krijgt een school rond de €5000,- per kind per jaar, voor een kind met labels kan dat oplopen tot meer dan €20.000,- per kind per jaar." 

Pas sinds 2014 schijnen scholen geen budget meer te krijgen per leerling, maar wordt er per school gekeken wat nodig is. Indirect hebben speciale scholen er echter nog steeds belang bij om een hulpvraag in te dienen. En wie toetst of die hulpvraag terecht is?  

Het begrip ‘Zeer moeilijk opvoedbaar’, suggereert dat het om jeugdige criminelen gaat, maar in werkelijkheid gaat het om vaak kwetsbare kinderen, waarvan de meeste een ‘diagnose’ hebben in het autistisch spectrum, of anders bijvoorbeeld AD(H)D. En velen zijn niet eens moeilijk opvoedbaar. Als men de moeite neemt om zich in hen te verplaatsen, blijken het leuke, gevoelige en creatieve kinderen. Als een kind zich gehoord en begrepen voelt, is het meestal wel bereid tot samenwerken.

In plaats begrip heerste er op mijn school een cultuur dat je kinderen aan moest kunnen. Leerlingen werden hard aangepakt. Geschopt, geslagen, door elkaar geschud. Kinderen van zes jaar zaten niet zelden een uur op de gang, soms alleen maar omdat ze iets niet wilden of niet konden. Vaak waren die kinderen in paniek, omdat ze bang waren de les te missen. Het uitgestoten worden en het idee dat er iets mis met hen is, maakten kinderen ook moedeloos. Er was veel verdriet, angst en stress onder de kinderen, dat zich weer uitte in moeilijk gedrag. Vele kinderen lopen op een cluster 4 school levenslange trauma’s op, waardoor ze inderdaad niet meer functioneren, ook later niet in dienstverband. (4)

Dankzij een begeleidster Liesbeth (betaald uit PGB), heb ik geleerd om zelfstandig te reizen en kreeg ik perspectieven op een andere toekomst. Nu woon ik zelfstandig.

Vroeger dacht ik nog dat het aan de school en zelfs aan bepaalde leerkrachten lag dat ik daar ben begeleid als een gehandicapte. Later kwam ik erachter dat dit beleid landelijk is in het cluster 4 onderwijs, door de ervaringen van ouders, maar ook van professionals, die ik spreek tijdens lezingen of die ik op een andere manier heb ontmoet.  

Wil men beter onderwijs voor kinderen (in het bijzonder kinderen met een diagnose) en ook miljoenen euro’s besparen op uitkeringen?

Dan weet ik wel een oplossing.

Het is toch een taak van een school om leerlingen voor te bereiden op de maatschappij? Leerlingen zo laag mogelijk neerzetten en zorgafhankelijk houden staat daar m.i. haaks op. Deze praktijken zouden moeten worden gestopt, zodat leerlingen een eerlijke kans krijgen om te mee te doen en hun bijdrage te leveren aan de maatschappij.

Er zijn vormen van speciaal onderwijs die wel deugen. Die uitgaan van de begeleidingsbehoeften van kinderen, hen stimuleren hun kwaliteiten te ontwikkelen, hun interesses te volgen en rekening houden met waar ze niet zo goed in zijn. Het ROC college, waar ik eens een lezing heb gegeven, heeft bijvoorbeeld een klas met studenten met een arbeidshandicap, die via diverse stages (praktijkervaringen) konden ervaren wat bij hen past en wat niet.

Had ik zelf trouwens een periode dat ik me wel thuis voelde op school? Jawel, dat was in groep 4 en 5 van het basisonderwijs (op een Jenaplanschool). Toen had ik een juf bij wie ik me veilig voelde. Zij was duidelijk en recht door zee. Enthousiast en betrokken. Ik kon kind zijn. Deze juf creëerde ook een groepsgevoel, in plaats van concurrentie. Pesten of buitensluiten, daar maakte zij korte metten mee. Je had elkaar te accepteren! In die tijd had ik ook vrienden. Ook was er tijd voor vrij spel, creatieve opdrachten, uitstapjes, voorlezen en zingen. In die tijd heb ik veel geleerd over het leven. De juf kon ook wel eens geërgerd zijn en een scherpe opmerking maken, maar ik voelde dat ze me als persoon altijd accepteerde.

De belangrijkste voorwaarde voor goed onderwijs en leerlingen voorbereiden op de toekomst is m.i. dat ze zich veilig voelen, ook emotioneel en sociaal. In de tweede plaats dat kinderen ontdekken waar hun kwaliteiten en interesses liggen. Dan is de kans het grootst dat ze later er hun beroep van kunnen maken.

Noten:
(1) https://angel-wings.nl/bizar/2013/02/nederland-heeft-teveel-abnormale-kids/
(2) https://afwijkend-en-toch-zo-gewoon.nl/door-een-rode-deur/
(3) www.oorvooru.wenst.nl/ – ’25 dingen die je moet weten voor je je kind op een school in Nederland inschrijft:’
https://www.nationaleonderwijsgids.nl/speciaal-onderwijs/paginas/financiering.html
(4) https://www.nrc.nl/nieuws/2014/11/03/soms-moet-je-met-drie-man-op-een-jongetje-zitten-1434853-a427104

Website van BOBA, opgericht door Liesbeth. Door haar ben ik goed begeleid en leerde ik zelfredzaam te worden.  
https://www.boba-levensloopbegeleiding.nl/documents/home.xml?lang=nl

Deze documentaire zou m.i. veel mensen op een wijs spoor kunnen brengen:
De Japanse Levensles – de klas van Mr. Toshiro Kanamori – YouTube